پنج گونه‌ی خطرناک آب‌های خلیج فارس

دریا گستره‌ای بس زیبا، فریبنده و شگفت‌انگیز است. خلیج‌فارس مملو از موجوداتی زیبا مانند عروس‌های دریایی و توتیاهای رنگارنگ است. با وجود زیبایی فریبنده، حتی در ساده‌ترین جانداران، مکانیسم‌های زهرآگینی است که در طول میلیون‌ها سال تکامل یافته‌اند تا بتوانند از خطر دشمنان خود حفاظت کنند. آشنایی با خطرات برخاسته از جانوران خطرناک و زهرآگین دریا برای همگان و مخصوصاً غواصان ضروری است. در این مطلب پنج گونه از خطرناک‌ترین آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

عروس دریایی

عروس‌ دریایی (Jellyfish) یکی از خطرناک‌ترین موجودات دریایی است. تعداد افراد کشته شده در سال توسط عروس دریایی سمی بیش از کوسه است. این موجود شکار خود را به‌صورت حملات مرسوم به چنگ نمی‌آورد بلکه بالای سر طعمه قرار می‌گیرد تا با شاخک‌های خود به طعمه حمله کند.

رشته‌های سمی این موجود تا 60 عدد هستند و به طول 5 متر نیز می‌رسند. این رشته‌ها، به حدود 5000 میلیون سلول سوزش‌آور مسلح است. این اجزا در زمان مواجه با ماهی، نرم‌تنان و انسان وارد عمل می‌شوند. تماس یک شاخک 3 متری می‌تواند منجر به مرگ انسان شود. این سلول‌ها، رشته تو خالی کوچکی را با شتابی باور نکردنی به سوی هر چیزی پرتاب می‌کنند سپس زهری را از راه آن رشته به درون هدف وارد می‌کنند. حتی مقدار بسیار کمی از زهر این حیوان، قلب شما را از کار خواهد انداخت. زهر این موجود، به قلب شما، سیستم اعصاب شما و سلول‌های پوستیتان حمله می‌کند. نیش عروس‌ دریایی دارای مواد مختلف است که بعضی از آن‌ها باعث واکنش آلرژی می‌شوند. سمی‌ترین آن‌‎ها عروس دریایی استوایی است.

دانش نوین نشان داده است که عروس دریایی با چهار چشم اطراف را می‌نگرد. اینکه چگونه چشم‌های عروس دریایی که در بدن آن واقع شده بدون ارتباط با مغز کار می‌کنند هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد ولی واقعیت این است که با این چهار چشم موجود قادر است تا کوچک‌ترین تغییرات را نیز متوجه شود. این موجودات معمولا سعی می‌کنند که از انسان‌ها فرار کنند ولی به جهت شفافیت گاه به اشتباه با انسان مواجه می‌شود.

این جانور نمی‌تواند شکار خود را تعقیب کند و همچنین به علت برخورداری از اندامی ژله مانند نمی‌تواند با هیچ جانداری درگیر شود و به همین علت باید بتواند در صورت نزدیک شدن شکار و یا یک جاندار مزاحم، تنها با یک تماس آن را از پای درآورد و به همین علت به چنین سم مرگ‌باری مجهز شده‌ است.

علائم گزش عروس دریایی باعث احساس درد شدید در محل گزش، تهوع، استفراغ، اسهال، تورم غدد لنفاوی، دردهای شکمی و کمری، تب، سرد شدن بدن و تعریق می‌باشد که در موارد حاد تنگی نفس، کما، مرگ را نیز شامل است. قرمزی دائم و خارش بعد از 2 یا 3 روز می‌تواند علائم عفونت میکروبی محل گزیده شده باشد.

کوسه

به طور خاص ۷ گونه کوسه در آب‌های خلیج‌فارس زندگی می‌کند که از میان آن‌ها می‌توان به کوسه‌ ماهی درنده، کوسه گربه‌ ماهی، نهنگ‌ کوسه یا کوسه کر، کوسه سرچکشی، کوسه‌ ماهی شکاری و کوسه ماهی گورخری اشاره کرد.

بدن کوسه به‌جای استخوان از غضروف ساخته شده و بدن غضروفی به کوسه این امکان را می‌دهد که به‌راحتی 360 درجه چرخش دور طعمه داشته باشد.

کوسه قادر به تشخیص رنگ است و مثل گربه چشم‌های آن در شب‌ها قابلیت دیدن در تاریکی را دارد. به این جهت است که غواصان از شنا کردن در شب در مناطقی که احتمال حضور کوسه است باید خودداری کنند. کوسه قادر است ماه‌ها بدون غذا زندگی کند پس معمولاً حمله او ناشی از گرسنگی نبوده و برای دفاع از خود است. افرادی که در حین غواصی زخمی شده به دلیل رنگین شدن آب و تشخیص اختلاف رنگ مورد تهاجم کوسه قرار می‌گیرند.

ماهی باراکودا

پس  از کوسه‌ها ترسناک‌ترین و درنده‌ترین  ماهی دریا و اقیانوس ماهی باراکودا (Barracuda) می‌باشد.

ماهی باراکودا با نام فارسی کوتر (Kutr) که بومیان سواحل جنوبی و خصوصاً اهالی هرمزگان آن را به نام ماهی قطر می‌شناسند، تقریبا در تمامی مناطق جنوب یافت می‌شود. در حدود 20 گونه ماهی باراکودا در جهان شناخته شده است که از این میان 4 یا 5 گونه‌ی آن در آب‌های جنوب ایران زندگی می‌کنند.

ماهی باراکودا عموماً به صورت گله‌ای زندگی می‌کند و فقط انواع بزرگ‌تر نظیر باراکودای بزرگ به صورت انفرادی زندگی و شکار می‌کند. آن‌ها ماهیان کوچک‌تر از خود را صید می‌کنند. در میان صخره‌ها و نواحی مرجانی و در آب‌های گرم زندگی می‌‌کنند. باراکودای بزرگ در دنیا به عنوان یک گونه‌ی خطرناک برای انسان معرفی شده است که با طول 1/8 تا 4/2 و دندان‌های بسیار تیز و برنده و آرواره‌های قدرتمند، بسیار خطرناک می‌باشد.
بیشترین حمله باراکودای بزرگ به اسکین دایورها و شناگران سطح آب بوده و به‌ندرت به غواصان که در زیر آب هستند حمله می‌کند. این ماهی معمولا فقط یک‌بار حمله می‌کند و سپس دور می‌شود. آن‌ها ممکن است برای مدت زمان طولانی یک غواص را در زیر آب تعقیب نمایند و به دنبال او روانه شوند و تا زمانی که از سوی غواص تحریک نگردند، هرگز حمله نمی‌کنند. بیشترین حمله‌ی باراکودای بزرگ در آب‌های تیره و تاریک بوده است که دید بسیار ضعیفی داشته‌اند. این ماهی هنگام تاریکی شب به شکار می‌رود و غالبا جذب اشیا براق شده و چه در شب و یا در روز به هر جسمی که برق بزند حمله می‌کند. گوشت باراکودای بزرگ سمی بوده و خوردن آن موجب مسمومیت شدید غذایی می‌گردد.

سفره ماهی

سفره‌ ماهی نوعی ماهی تخت از خانواده‌ی «رامَک‌ماهیان» و وابسته به کوسه‌ها است. به سفره‌ماهی، دال‌ ماهی هم گفته می‌شود. سفره‌ ماهیان نتیجه‌ی چرخه تکاملی کوسه‌ها هستند. معمولاً این آبزیان در گروه‌های بزرگ و به صورت دسته جمعی زندگی می‌کنند.

تمام بدن این گونه یک دست و یک پارچه از غضروف ساخته شده است. تاکنون بیش از ۱۵۰ نوع آن شناسایی شده است و غالباً در آب اقیانوس‌ها به سر می‌برند و از صدف‌ها و نرم‌تنان تغذیه می‌کنند.

سفره ماهی‌ها اندازه‌های متغیری دارند و پهنای آن‌ها از ۲۵ و ۳۰ سانتی متر تا 1/8 متر می‌رسد و اغلب آن‌ها حداقل ۹۰ سانتی‌متر طول دارند. دم آن‌ها معمولا دو برابر طول بدنشان است. دندان‌های آن‌ها همچون تله روی هم می‌افتد و دارای آرواره‌های بسیار قوی‌اند، اما تهدیدات مرگبار آن‌ها که متوجه انسان نیز می‌شود، نه از این آرواره‌های قوی، بلکه از ناحیه دم است. دم ماهی دارای نیش زهرآگینی است که در بدن قربانی فرو می‌رود و او را از پای در می‌آورد. زهر سفره ماهی در دمِ آن استقرار یافته است. اگر انسان با پای برهنه بر پشت آن‌ها قدم بزند، بهترین شرایط برای فرو کردن دم در بدن حاصل می‌شود و اگر فردی بخواهد سربه‌سر این حیوان بگذارد و او را بترساند یا شکار کند، به سرعت دم خود را همچون تازیانه‌ای به کار می‌گیرد و در عضو متعرض شخص فرو می‌برد.

توتیا

توتیا یا خار‌پشت دریایی یک جانور آبزی کوچک خاردار است که در تمامی اقیانوس‌های جهان یافت می‌شود و تاکنون بیش از 900 گونه آن شناسایی شده است خارپشت‌های دریایی در حالت عادی از جلبک‌ها و بی مهرگان تغذیه می‌کنند.

این جانوران دارای تقارن شعاعی پنج تایی بوده و اسکلتی آهکی دارند که صفحات بیرونی کلفت و در بعضی نیز خارهایی محافظت کننده را شکل می‌دهند. آسیب و مسمومیت با این جانوران تقریباً به طور کامل پس از تماس اتفاقی و یا دست زدن به آن‌ها بدون رعایت مراقبت، روی می‌دهد و آسیب‌دیدگان شامل شناگران، غواصان و ماهیگیران می‌باشند. از 600 گونه‌ی توتیای دریایی تقریباً 80 گونه برای انسان سمی بوده و از دیدگاه پزشکی قابل بحث هستند.

توتیاهای دریایی (Echinoidea) می‌توانند آسیب‌های زهرآگینی را با خارهای ویژه خود ایجاد کنند. اکثر آسیب‌زایی با توتیاهای دریایی در نتیجه‌ی پا گذاشتن اشتباهی بر روی خارهای آن‌ها و یا با دست زدن به آن‌ها ایجاد می‌شود. نخستین آسیب با درد، سرخی، سوزش، تورم و التهاب در مکان ورود خار توأم است. خارها شکننده بوده و می‌توانند در دست و یا پا شکسته شوند. برداشت کامل خار شکسته شده این واکنش‌ها را به اتمام می‌رساند ولی خارهای بر جای مانده می‌توانند تولید عوارض فراوانی مانند گرانولوما، آرتریت و سینویت نمایند. درد اندام آسیب دیده می‌تواند تا یک هفته پا برجای بماند.

سخن آخر

در انتها به این نکته توجه داشته باشید که هر بار که غواصی می‌کنید شما به دنیای وحش زیرآب خواهید رفت. بیشتر موجودات دریایی خطری برای غواصان ایجاد نخواهند کرد و به آن‌ها حمله نخواهند کرد ولی همیشه در خاطر داشته باشید که هنگام غواصی موجوداتی اطراف شما هستند که ممکن است برای شما حتی خطر مرگ داشته باشند بنابراین از دست زدن به بستر دریا و لمس اشیاء ناشناخته خودداری نمایید.

به یاد داشته باشید غواصی را استاندارد و ایمن تجربه کنید تا بتوانید در سنین بالاتر هم غواصی کنید و از شگفتی‌های زیر آب بهره‌مند شوید. چراکه عدم شناخت و عدم اطلاعات استاندارد غواصی باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری می‌شود. مربیان غواصی مجموعه مدرسه غواصی جزیره سفید آرامش از کادری جوان، توانمند و متخصص تشکیل شده و با استاندارد‌های روز در غواصی پیشرو و همگام هستند. تیم ما شبانه روز قادر به پاسخگویی سؤالات شما و مشاوره در امور پروژه‌های غواصی است. 

بیشتر بخوانید: اضطراب و فویبا در غواصی

وحید موقوفه‌ای

کارشناس تولید محتوای مدرسه غواصی جزیره سفید آرامش

انتشار مطالب فوق تنها با ذکر مرجع به همراه لینک وب‌سایت جزیره سفید آرامش مجاز می‌باشد.
لطفا به حقوق هم احترام بگذاریم.