اختاپوس حلقه آبی {از سمی‌ترین موجودات دریا}

اختاپوس حلقه آبی

از چه گروهی هستند؟

اختاپوس حلقه آبی جزو دسته سرپایان (Cephalopod) بسیار سمی می‌باشند.

کجا یافت می‌شوند؟

اختاپوس حلقه آبی معمولا در اقیانوس آرام و هند پیدا می‌شود. آن‌ها در صخره‌های مرجانی، بسترهای صخره‌ای یا گاها در علف‌ها و جلبک‌های دریایی زندگی می‌کنند. اختاپوس حلقه آبی اغلب شب‌ها بیرون می‌آید تا سخت پوستان یا ماهی‌های کوچک را شکار کند.

ویژگی‌های ظاهری

از اسمش پیدا است، این اختاپوس روی بدن و بازوهایش حلقه‌های آبی متعددی دارد. این حلقه‌های آبی یک نمونه از آپوسماتیسم (Aposematism) یا رنگ هشدار می‌باشند که اغلب موجودات از رنگ‌های روشن برای هشدار دادن به شکارچیان احتمالی استفاده می‌کنند. البته برخلاف موجوداتی مثل قورباغه سمی که رنگ‌های خود را بصورت دائم نمایش می‌دهد، اختاپوس حلقه آبی فقط زمانی که احساس خطر کند رنگ خود را نمایش می‌دهد.

اختاپوس چگونه تغییر رنگ می‌دهد؟

اختاپوس‌ها زیر پوست خود هزاران کروماتوفور (Chromatophores) یا سلول‌های رنگدانه دارند. این سلول‌ها باعث می‌شوند تا اختاپوس فورا تغییر رنگ بدهد. اختاپوس حلقه آبی نیز با کمک این سلول‌ها و iridophores (یک نوع تخصصی از کروماتوفور می‌باشد) که نور را بازتاب می‌دهد و باعث ایجاد رنگین کمانی در حلقه‌های آبی می‌شود و تهدید را آغاز می‌کند.

اختاپوس حلقه آبی وقتی احساس خطر کند یا مورد حمله قرار بگیرد فورا تغییر رنگ می‌دهد و یک پس زمینه‌ی زرد یا کرم ایجاد می‌کند تا حلقه‌های آبی را به خوبی نمایش دهد. همچنین مانند دیگر اختاپوس‌ها نیز می‌تواند استتار کند. 

گونه‌ها مختلف اختاپوس حلقه آبی

تقریبا 10 گونه اختاپوس حلقه آبی وجود دارد که فقط 4 گونه آن نام علمی دارد:

• اختاپوس حلقه آبی بزرگ (Hapalochlaena lunulata): طولش به 12 سانتی‌متر می‌رسد و اغلب در آب‌های کم عمق تا 20 متر می‌ماند.
• اختاپوس حلقه آبی جنوبی (Hapalochlaena maculosa): طولش به 22 سانتی‌متر می‌رسد و بازوهایش 50 تا 60 حلقه دارد.
• اختاپوس خط آبی (Hapalochlaena fasciata): خطوط رنگین کمانی دارد. طولش به 15 سانتی‌متر می‌رسد و اغلب در آب‌های کم عمق دیده می‌شود.
• (Hapalochlaena nierstraszi): این گونه فقط دو بار مشاهده و ثبت شده است.

توجه: اختاپوس‌های حلقه آبی در آب‌های خلیج فارس وجود ندارند.

اختاپوس حلقه آبی، گونه‌ی خط آبی

سم اختاپوس حلقه آبی

این حلقه‌های آبی و تغییر رنگ‌ها فقط برای نمایش نیستند. غدد بزاقی اختاپوس حلقه آبی تترودوکسین (TTX) تولید می‌کند. بیان می‌شود که ماده‌ی تترودوکسین بیشتر از 1000 برابر از سیانید سمی‌تر است. تترودوکسین بسیار روی عصب‌ها اثرگذار است و مانع انتقال تکانه‌های عصبی می‌شود. به‌دنبال آن فرد را فلج کرده و موجب مرگ او می‌شود.

برای همین یکی از سمی‌تری موجودات دریایی شناخته می‌شوند.

تترودوکسین در برخی از ماهی‌ها، دوزیستان و صدف‌ها یافت می‌شود؛ مانند ماهی بادکنکی. با وجود اینکه این ماهی‌ها حاوی تترودوکسین می‌باشند، اما خوردنی هستند. TTX در اندام‌های داخلی آن‌ها جذب شده بنابراین نوع طبخ آن بسیار مهم است، در غیر این صورت موجب مسمومیت می‌شوند.

اختاپوس حلقه آبی سم تترودوکسین را سرتاسر بدنش پخش می‌کند و اگر موجود دیگری او را بخورد، انگار که سم خورده است. 

خطر سم اختاپوس حلقه آبی برای انسان

آن‌ها می‌توانند از طریق گاز گرفتن و بدون درد، سم را به بدن تزریق کنند. گزیده شدن توسط اختاپوس حلقه آبی بسیار نادر است اما به‌ هر حال، میزان تترودوکسینی که دارد برای انسان کشنده است. آمار مرگ و میر انگشت شماری در این‌باره وجود دارد.

تترودوکسین در بدن سریع عمل می‌کند. عضلات را ضعیف و فلج کرده و عوارض جانبی آن شامل: استفراغ، سرگیجه، نارسایی تنفسی و بیهوشی باشد. هیچ پادزهری برای تترودوکسین وجود ندارد و تنها می‌توان فرد را حمایت کرد؛ مانند اکسیژن‌رسانی برای کاهش اثر سم.

حال می‌دانید که اختاپوس حلقه آبی بسیار زیبا، جذاب و البته بسیار خطرناک است. پس مواظب باشید اگر موقع غواصی یا در طبیعت این موجود را دیدید فقط از فاصله‌ی دور تماشا کنید و هرگز به او دست نزنید!

بیشتر بخوانید: سیگار و غواصی