پلورال افیوژن

پلورال افیوژن، ناشی از تجمع بیش از حد مایعات در فضای بین ریه‌ها و حفره قفسه سینه است که به آن آب آوردن ریه نیز گفته می‌شود.
غشاهای نازک که پلورا نام دارد، قسمت خارجی ریه‌ها و داخل حفره قفسه سینه را پوشانده است. در داخل این لایه همیشه مقدار کمی مایع وجود دارد که به روان شدن ریه‌ها کمک می‌کند. زیرا در حین تنفس ریه‌ها منتشر می‌شوند. برخی شرایط خاص پزشکی و بیماری‌ها می‌تواند موجب پلورال افیوژن شود.
پلورال افیوژن انواع متفاوتی دارد که بر اساس نوع مایع تجمع یافته یا عاملی که موجب تجمع آن شده، وجود دارد؛ مانند هیدروتوراکس (مایع سِـروزی)، هموتوراکس (خون)، یورینوتوراکس (ادرار)، شیلوتوراکس (کیلوس) و پیوتوراکس (چرک).
در مقابل، نوموتوراکس به تجمع هوا در فضای جنبی گفته می‌شود.

پلور، غشای نازکی است که سطح ریه‌ها و قسمت داخلی دیواره قفسه سینه را می‌پوشاند و به‌طور معمول مایع بسیار اندکی در آن وجود دارد که امکان حرکت راحت ریه‌ها در زمان تنفس را فراهم می‌کند، اما درصورتیکه فضای میان لایه‌ها به‌طور غیرمعمولی با مایع پر شود، پلورال افیوژن اتفاق می‌افتد. این اتفاق دلایل مختلفی دارد به همین دلیل حتی در صورت تخلیه مایع، پزشک دوره درمان طولانی‌تری را برای بیمار در نظر می‌گیرد.

علت آب آوردن غشای ریه چیست؟

آب آوردن غشای ریه‌ها دلایل مختلفی دارد که رایج‌ترین آن‌ها نشت از اندام‌های دیگر، عفونت، سرطان، شرایط خود ایمنی و آمبولی ریوی است. نشت معمولاً در صورت نارسایی احتقانی قلب اتفاق می‌افتد؛ یعنی زمانی که قلب نمی‌تواند به درستی خون را به سایر اندام‌های بدن پمپاژ کند. بیماری‌های کبدی و کلیوی نیز در صورت تولید مایعات در بدن و نفوذ کردن آن‌ها به فضای پیلور باعث آب آوردن غشای ریه می‌شوند.

سایر دلایل پلورال افیوژن، عبارتند از:
ذات الریه
بیماری شدید کلیه
سیروز یا عملکرد ضعیف کبد
عوارض ناشی از جراحی قلب باز
نارسایی احتقانی قلب (شایعترین علت)
بیماری‌های خود ایمنی، مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید
آمبولی ریوی، که در اثر لخته شدن خون ایجاد شده و انسداد رگ‌های ریه است.

در برخی از افراد هیچ علائمی از پلورال افیوژن بروز نمی‌کند. این افراد معمولاً از طریق اشعه ایکس قفسه سینه یا معاینات فیزیکی که به دلیلی دیگر انجام شده است، متوجه بیماری خودشان می‌شوند.

علائم رایج پلورال افیوژن، شامل موارد زیر است:
تب
تنگی نفس
سرفه خشک
درد قفسه سینه
سکسکه مداوم
اختلال در فعالیت بدنی
اختلال در نفس کشیدن عمیق
اختلال در تنفس هنگام خوابیدن
در صورت مشاهده علائم افیوژن پلور، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.

در اغلب موارد سرطان ریه می‌تواند مشکل ایجاد کند. از آنجایی که احتمال گسترش سایر سرطان‌ها تا بافت ریه وجود دارد، نمی‌توان فقط یک نوع از آن‌ها را به عنوان علت رایج در نظر گرفت. نفوذ عفونت به ریه‌ها و ایجاد بیماری‌هایی مانند سل و ذات‌الریه، وجود بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید و در نهایت مسدود شدن یکی از شریان‌های ریوی که به آن آمبولی ریه گفته می‌شود نیز از دیگر علل‌های رایج آب آوردن غشای ریه هستند.

افرادی که دچار این بیماری شده‌اند ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند و تنها در صورت شدت یافتن این بیماری به‌طور متوسط و شدید یا در صورت تورم در ریه‌ها دچار علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه مخصوصا هنگام تنفس عمیق، تب و سرفه شوند.

انواع پلورال افیوژن

به‌طور کلی پزشکان برای بیان انواع رایج این بیماری از دو اصطلاح "ترانسوداتیو" و "اگزوداتیو" استفاده می‌کنند. در نوع اول مایع تجمع یافته در غشای ریه شبیه به مایعی است که به‌طور معمول در آن یافت می‌شود و آب آوردن غشای ریه نیز بدلیل نشت همین مایع اتفاق افتاده است. ترانسوداتیو به ندرت نیاز به تخلیه دارد و شایع‌ترین علت آن نارسایی احتقانی قلب می‌باشد. در نوع دوم که بسته به اندازه و میزان التهاب آن ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد، مایع تجمع یافته در غشای ریه شامل پروتئین، خون، سلولهای التهابی یا در بعضی موارد باکتری‌هایی است که از رگ‌های خونی آسیب دیده به داخل پیلور نشت می‌کنند. این نوع آب آوردن ریه، بدلیل ذاتالریه و سرطان ریه است.

تشخیص پلورال افیوژن

اگر بیمار دارای علائم ذکر شده باشید، ابتدا پزشک با ضربه زدن به قفسه سینه و گوش دادن با استتوسکوپ (گوشی پزشکی) بیمار را معاینه فیزیکی می‌کند و پس از آن جهت اطمینان از وجود داشتن یا نداشتن مشکل در ریه‌ها به کمک اشعه ایکس، سیتیاسکن و سونوگرافی اولتراسون ریه‌ها به عکس‌برداری و فیلم‌برداری از قفسه سینه می‌پردازد. عکس‌برداری با با کمک اشعه ایکس به صورت ناحیه‌های سفید در فضای تاریک ریه‌ها نشان داده می‌شود و گاهی پزشک برای اطمینان، پس از عکس گرفتن تا چند دقیقه با استفاده از همان دستگاه از وضعیت ریه‌ها فیلم می‌گیرد. این فیلم وجود جریان آزادانه مایعات در فضای پیلور را نشان می‌دهد. گاهی برای بررسی دقیق از وضعیت ریه‌ها پزشکان از توموگرافی کامپیوتری یا سیتی اسکن استفاده می‌کنند، چراکه اسکنرهای سیتی می‌توانند در مدت زمانی کوتاه یک تصویر کامپیوتری کامل از تمامی بخش‌های خارجی و داخلی قفسه سینه را ثبت کرده و نسبت به پرتوهای ایکس جزئیات بیشتری را نمایش دهند. در مواردی نیز ممکن است پزشک از روشی به نام "توراسنتز"(Thoracentesis) استفاده کند که در آن به کمک عبور یک سوزن و لوله‌هایی از میان دنده‌ها از مایع موجود در فضای پیلور نمونه‌برداری شده و از آن برای آزمایش استفاده می‌کنند.

آب آوردن ریه چگونه درمان می‌شود؟

درمان ممکن است تنها با برطرف کردن علتی که باعث بروز آن شده امکان‌پذیر باشد. برای مثال چنانچه آب‌آوردگی ناشی از بیماری ذات‌الریه ایجاد شود، با درمان این مشکل بیماری برطرف خواهد شد. به منظور پیشگیری از ایجاد مشکلات بیشتر، پیلورهای بزرگ، آلوده و ملتهب باید تخلیه شوند. در صورتی که میزان آب‌آوردگی زیاد باشد، پزشک اقدام به تخلیه حجم بشتری از مایع می‌کند یا ممکن است با ایجاد برشی کوچک در دیواره قفسه سینه و وارد کردن یک لوله پلاستیکی به غشای ریه برای مدت چند روز این مایع را تخلیه کند. به برای پیشگیری از بازگشت این مشکل، پزشک با استفاده از یک لوله پلاستیکی از طریق قفسه سینه یک ماده محرک را به فضای پیلور تزریق می‌کند که موجب باد شدن قفسه سینه و پیلور می‌شود.

چنانچه بعد از تخلیه، ریه‌های فرد بیمار مجدداً آب آورد پزشک از طریق پوست یک لوله به فضای پیلور وارد می‌کند که لازم است برای مدت طولانی در آن بماند. بدین ترتیب بیمار می‌تواند در منزل مایع موجود در غشای ریه را تخلیه کند که زمان و نحوه انجام این کار توسط پزشک تعیین می‌شود. جراحان می‌توانند برای از بین بردن خطر التهاب بالقوه با جراحی فضای پیلور، اقدام به برداشتن بافت ناسالم ریه کنند که این عمل می‌تواند در برش‌هایی کوچک (توراکوسکوپی) یا بزرگ (توراکوتومی) صورت بگیرد.