زندگی نامه بلز پاسکال
در این مطلب از وبلاگ مدرسه غواصی جزیره سفید آرامش به زندگی نامه بلز پاسکال و خدمات او به دانش غواصی میپردازیم.
دوران کودکی بلز
پاسکال در 19 ژوئن 1623 در منطقه کلرمون_فران در ناحیه اوورنی در فرانسه متولد شد. در سه سالگی، مادرش، آنتونیت بگن را از دست داد. پدرش، اتین پاسکال (۱۶۵۱–۱۵۸۸)، قاضی و عضو petite noblesse بود و به علوم و ریاضی علاقه داشت. بلز پاسکال برادر ژاکلین پاسکال بود و دو خواهر دیگر داشت، که تنها یکی از آنها به نام ژیلبرت دوران کودکی را به سلامت طی کرد.
در سال ۱۶۳۱، اتین بههمراه فرزندانش به پاریس نقل مکان کرد. اتین، با توجه به نبوغ فوقالعاده پسرش، تصمیم به آموزش وی گرفت. پاسکال جوان در همان ابتدا استعداد خود را در ریاضیات و علوم طبیعی نشان داد، که شاید مکالمات همیشگی پدرش با عالمان برجسته علوم هندسه در پاریس، ازجمله رابروال، مرسن، دسارگوس، میدورگ، گاسندی و دکارت جزو دلایل تمایل پاسکال بودهباشد. در یازده سالگی رسالهای کوتاه درباره اصوات اجسام ارتعاشی نوشت و پدرش در جواب به این موضوع، مطالعه ریاضیات را برای وی تا سن ۱۵سالگی ممنوع کرد تا بلز از مطالعه لاتین و زبان یونانی بازنمانَد. بااینحال، یک روز اتین متوجه شد که بلز (که در آن زمان ۱۲ سال داشت) با تکهای زغال بر روی دیوار، اثباتی مستقل در مورد اینکه مجموع زاویههای یک مثلث برابر است با دو زاویه قائمه نوشتهاست. از آن زمان به بعد پاسکال اجازه مطالعه اقلیدس را یافت.
پاسکال علاقهای ویژه به مطالعه کارهای رنه دکارت داشت. بهدنبال مطالعه عقاید دکارت، پاسکال در ۱۶سالگی رسالهای در باب مباحث مخروطی بهنام Essai pour les coniques مقالهای درباره مخروطیها نوشت. بخش اعظم این رساله اکنون از بین رفتهاست، ولی یک نتیجه مهم آن، که به قضیه پاسکال معروف است، به جای ماندهاست. کارهای پاسکال چنان باارزش بودند که زمانی که دکارت دست نوشتههای وی را دید، نتوانست باور کند که این کارها توسط پدر پاسکال نوشته نشدهاند.
وی در ۱۶ سالگی رسالهای مهم در باب هندسه تصویری نوشت و در زمینه تئوری احتمال از ۱۶۵۴ با پیر دوفرما (Pierre e fermat) مکاتباتی داشت. پاسکال همچنین نقش چشمگیری در پیدایش اقتصاد مدرن و علوم اجتماعی داشت.
در سال ۱۶۳۸، مخالفت اتین با سیاستهای مالیِ کاردینال ریشیلیو خانواده پاسکال را مجبور به فرار از پاریس کرد. تنها زمانی که ژاکلین در بازی بچهها با کاردینال ریشیلیو موفق عمل کرد، اتین بخشیده شد. در سال ۱۶۳۹، خانوادهٔ پاسکال به روان (فرانسه) نقل مکان کردند و اتین در آنجا مأمور جمعآوری مالیات شد.
بلِز پاسکال در ۱۸سالگی، برای کمک به پدرش در انجام محاسباتش، یک ماشینحساب مکانیکی ساخت که قادر به محاسبه جمع و تفریق بود و ماشین حساب پاسکال نام گرفت. ازجمله نمونههای اولیه این ماشینحساب در موزه Zwinger در درِسدِنِ آلمان قرار دارد. گرچه این ماشینحسابها در واقع مقدمه پیدایش مهندسی کامپیوتر بودهاند، اما آنها از لحاظ تجاری موفقیت چندانی بهدست نیاوردند. طی دههٔ بعدی، پاسکال طرح خود را ارتقا داد و بیش از ۵۰ عدد از آنها را ساخت. کارهای اولیه پاسکال در علوم طبیعی و کاربردی بود که وی در آنجا نقشی مهم در ساخت ماشین حسابهای مکانیکی و مطالعه سیالات داشت. وی همچنین با عمومیت دادن کار اِوانجِلیستا توریچِلی نقشی مهم در توضیحِ مفهوم فشار و خلأ نیز ایفا کرد. پاسکال همچنین در دفاع از روش علمی، نوشتههای باارزشی دارد.
پاسکال به ایجاد دو زمینه جدید تحقیقاتیِ مهم کمک کرد.
پاسکال، بهدنبال تجربه یک وضعیت عرفان در ۱۶۵۴، کارهای علمی خود را رها کرد و باقیِ عمر خود را وقفِ فلسفه و الهیات کرد. دو اثر مشهور وی، Lettres provincials و Pensées حاصلِ این دوران هستند. پاسکال سالها از بیماری رنج میبرد و مرگ زود هنگام وی ۲ ماه پس از سیونهمین سالروز تولدش به علایق و خواستههای او پایان داد.
غواصی و پاسکال
پاسکال با مطالعات در مورد سیالات (هیدرودینامیک و هیدروستاتیک) بر اساس اصول سیالات هیدرولیک و شروع اختراعات، در این زمینه توانست کمک بزرگی به دانش غواصی کند. اختراعات او در این زمینه شامل فشار هیدرولیک (استفاده از فشار هیدرولیک برای افزایش نیرو) و سرنگ بود. در سال ۱۶۴۶، پاسکال از آزمایشهای اوانجلیستا توریچلی در ارتباط با فشارسنج آگاهی یافت. وی این آزمایشها را دوباره با استفاده از لولهای پر از جیوه تکرار کرد و این لوله را به صورت وارونه درون کاسهای از جیوه قرار داد و پاسکال این سؤال را مطرح کرد که چه نیرویی، بخشی از جیوه را درون لوله نگهداشته و چه چیزی فضای بالای جیوه در لوله را پر کردهاست. در آن زمان اکثر عالمان بر این عقیده بودند که غیر از خلأ مادهای نامرئی در آن فضا وجود دارد.
پاسکال بهدنبال انجام آزمایشهای دیگری در این زمینه در سال ۱۶۴۷ پاسکال Experiences nouvelles touchant le vide (تجربیات جدید از خلأ) را نوشت که در آن قوانین اصلی در مورد میزان تأثیر فشار هوا بر مایعات مختلف عنوان شده بود. پاسکال همچنین دلایل این مسئله را که چرا در بالای ستون مایعات در لوله بارومتر خلأ وجود دارد را عنوان کرد و همین امر سبب شد تا در غواصی قانونی به نام خود ثبت کند.
ابداعات و اختراعات
علاوه بر دستاوردهای دوران کودکی، پاسکال در بقیه زندگیاش نیز بر دانش ریاضی تأثیر گذاشت. در سال ۱۶۵۳، پاسکال رسالهای به نام «در باب مثلثات حساب» به فرانسوی: Traité du triangle arithmétique نوشت که در آن یک صورت جدولی راحت برای ضرایب دوجملهای شرح داد، که امروزه مثلث پاسکال نامیده میشود. یانگ هو ریاضیدان چینی از سلسله کین ۴ قرن پیش از پاسکال به مسئلهای مشابه مثلث پاسکال پرداخته بود.
در سال ۱۶۵۴ پاسکال تحت تأثیر یکی از دوستانش شوالیه دو مره که به مسائل قمار و شرطبندی علاقه داشت، با دو فرما در این باب مکاتبه کرد و نتیجه آن مکاتبات تئوری احتمالات در ریاضی بود؛ و مشکل مورد نظر وی این بود که دو بازیکن قمار که بازی را زودتر ترک میکنند، با توجه به وضعیت موجود بازی، میخواهند با توجه به شانسشان برای بردن بازی، سهام را عادلانه تقسیم کنند. از این مبحث نظر امید ریاضی به وجود آمد. پاسکال بعدها در «تفکرات» از استدلالهای احتمالی استفاده میکرد، شروط پاسکال، تا ایمان و اعتقاد به خدا و زندگی زاهدانه را توجیه کند. کارهای ارزشمند دو فرما و پاسکال در احتمالات و ریاضیات مبنایی بسیار مهم برای گوتفرید لایبنیتس در خلق فرمول ریاضیات محسوب میشود.
پاسکال پس از تجربیات عرفانیش در سال ۱۶۵۴، کارها و مطالعات خود در ریاضیات را رها کرد. با این حال پس از یک شب بیخوابی کشیدن در سال ۱۶۵۸، او به صورت ناشناس جایزهای را برای تربیع سیکلوئید اختصاص داد. ژان والیس، هایجین، کریستفر ورن و چندی دیگر راهحلهایی را ارائه دادند. پاسکال هم تحت نامی مستعار راهحل خود را ارائه داد. پس از آنکه پاسکال خود را برنده اعلام کرد، مباحثات و مناقشات سختی درگرفت.
دستاورد مهم پاسکال در ارتباط با فلسفهِ ریاضی مربوط به اثر وی بنام "De l'Esprit géométrique" در باب مفهوم هندسه بود که در ابتدا به عنوان مقدمهای برای کتاب هندسهِ برای یکی از مدارس معروف مدرسه کوچک پورترویال (Les Petites-Ecoles de Port-Royal) نوشته شده بود. این کار برای مدت بیش از یک قرن از مرگ پاسکال انتشار نیافت. در این اثر پاسکال به مسئلهِ کشف حقایق پرداخت و عنوان کرد که بهترین راه برای این کار، این است که تمامی موضوعات را در مورد حقایق از قبل اثبات شده پیدا کرد. در عین حال وی عنوان کرد که این کار غیرممکن است، چراکه برای اثبات این حقایق به اثبات رسیده به حقایق دیگری نیاز است و بنابراین اولین اصل قابل حصول نیست. بر این اساس، پاسکال عنوان کرد که روشهای مورد استفاده در علم هندسه با اصول خاص آن و در نظر گرفتن موضوعات مرتبط با آنها در حد امکان مناسب هستند. با این وجود راهی وجود نداشت که در مورد درستی اصول مطمئن شد.
پاسکال همچنین با استفاده از "De l'Esprit géométrique" یک تئوری در ارتباط با معنی بسط داد. وی دو گونه معنا را از هم متمایز ساخت، اولین معانی قراردادی هستند که توسط نویسنده طرح میشوند و دومین معانیای هستند که در داخل زبان هستند و همه آنها را میفهمند، و دلیل این است که مرجع بهطور طبیعی مشخص است. نوع دوم ویژگی فلسفهِ ماهیتگرایی است. پاسکال ادعا کرد که تنها تعاریف گونهِ اول در مورد علوم و ریاضی مهم هستند و عنوان کرد که در این زمینهها باید فلسفهِ صورتگرایی مطروحه توسط دکارتز مورد استفاده قرار گیرد.
در "De l'Art de persuader" در باب هنر قانع سازی، پاسکال نگاهی دقیقتر به روش بدیهی هندسه داشت و خصوصاً به این مورد پرداخت که چگونه مردم در مورد اصول بدیهی که از آنها نتیجهگیری میکنند، قانع میشوند. پاسکال با میشل دو مونتین هم عقیده بود که حصول اطمینان در مورد این بدیهیات و نتیجهگیری از طریق روشهای بشری غیرممکن است. وی اظهار داشت که این اصول تنها از طریق شهود قابل درک است و اینکه این حقیقت لزوم تسلیم در برابر خداوند برای رسیدن به حقایق را مورد تأکید قرار میدهد.
فیلسوف
پاسکال پیش از آنکه فیلسوف باشد، در درجه اول مدافع مذهب کاتولیک بود. اهتمام او بیشتر بر این بوده که مسائل را به وسیله وحی و حیات مسیح حل کند. اگرچه برخی او را در شمار فیلسوفان بزرگ فرانسوی نام بردهاند، اما دیگران از اطلاق نام فیلسوف بر او امتناع کردهاند. هانریبرگسون و ویکتور دلبو، پاسکال را در کنار دکارت به عنوان دو فیلسوف عمده فرانسوی که نماینده دو خط مختلف فکریاند قرار دادهاند.
ژاک شوالیه دقیقاً بدان جهت که او همت خویش را «مصروف به مسائلی داشتهاست که انسان در رویارویی با مرگ برای خویشتن مطرح میسازد» در او شخصیت فیلسوف بزرگی دیدهاست.
از سوی دیگر از نظر رونوویه، پاسکال بیش از آن متفکر، شخصی است که شایسته عنوان فیلسوف باشد و امیل بریه به صراحت تام اعلام میکند که پاسکال فیلسوف نیست؛ بلکه عالم و مدافع آیین کاتولیک است.
تغییر مذهب
پاسکال در اثر اصلی خود Pensées موضعی علیه دین اسلام و محمدبن عبدالله اتخاذ کرد. او عیسی مسیح و محمدبن عبدالله را با هم مقایسه کرد، رابطه آن دو را تضاد اعلام نمود و به بهشتی که در قرآن وصف شده تاخت. در یکی از نسخههای منتشرشده از Pensées، فصلی هست مجزا تحت عنوان Contre Mahomet که این جنبه از تفکر او اغلب، و به خصوص در کشورهای اسلامی، نادیده گرفته شده است.
با توجه به زندگی پاسکال، میتوان گفت که دو مورد دلیل تغییر مذهب وی بودهاند: بیماری و یانسنگرایی از حدود هجده سالگی بود که پاسکال به نوعی بیماری عصبی دچار شد که هر روزه وی را آزار میداد. در سال ۱۶۴۷، در پی یک حمله عصبی، پاسکال دچار لمسیِ اندام شد، بهطوریکه بدون عصا قادر به راه رفتن نبود. وی همیشه دچار سردرد بود و از آن پس همیشه مشکل سوزش روده و معده داشت؛ پاهایش همواره سرد بودند و برای جریان یافتن خون در آنها، نیاز به کمک بیرونی بود. پاسکال برای گرم کردن پاهایش همواره جورابهایش را در شراب خیس میکرد. برای استفاده از روشهای درمانیِ بهتر وی بههمراه خواهرش ژاکلین به پاریس رفت. سلامتی او بهبود یافت، اما سیستم عصبی پاسکال همچنان دچار مشکل بود. علاوه بر این، وی دچار خود بیمارانگاری بود که تأثیر بسیاری بر شخصیت و نگرشش داشت. پاسکال بسیار عصبی و تندخو شد و بسیار کم میخندید، که این رفتارها از دید بعضی نشانههای غرور و سلطهجویی بودند.
در سال ۱۶۴۵، لگن پدر پاسکال دچار آسیب دیدگی شد و در نتیجه وی تحت مراقبت یک دکتر یانسنگرا قرار گرفت. بلز اغلب با دکتر مکالماتی داشت و پس از درمان موفقیتآمیز پدرش از طریق وی کتابهایی از نویسندگان یانسنگرا به امانت گرفت. در این دوره پاسکال نوعی «دگرگونی اولیه» را تجربه کرد و طی سال پس از آن شروع به نوشتن درباره موضوعات دینی کرد.
پاسکال در این زمان احساس دوری از عقاید اولیه مذهبیاش را داشت و طی چند سال این دوره را که به گفته وی «دوره زمینی» بود سپری کرد. پدر پاسکال در سال ۱۶۵۱ از دنیا رفت و بهدنبال آن بلز اموال پدر را به ارث برد و سرپرست خواهرش ژاکلین شد که علیرغم میل برادر در همان سال در پورت-رویال راهبه شد. زمانی که وقت سوگند پایانی ژاکلین بود، بلز از دادن پول ارث پدر به وی برای مخارج راهبه شدن (جهیزیه عروس مسیح) خودداری کرد. بدون پول، ژاکلین نمیتوانست موقعیت چندان مناسبی در دیر راهبهها داشته باشد. به همین خاطر پاسکال نرم شد و تصمیم خود را عوض کرد.
پس از فراغت از امور خواهرش پاسکال دیگر هم آزاد بود و هم ثروتمند. وی یک خانه مجلل پر از خدم و حشم برای خود تهیه کرد و سوار بر کالسکهای با چهار یا پنج اسب به پاریس میرفت. پاسکال دوران فراغتش را به معاشرت با بذلهگویان، زنان و قماربازان (گواه کارهای وی در مورد حساب احتمالات است) سپری میکرد. زمانی وی به دنبال بانوی زیبا و فهمیدهای در ناحیه اوورن بود که از آن بانو به نام سافوی دشت و صحرا یاد میکرد. در این زمان بود که پاسکال کتاب " Discours sur les passions de l'amour" مکالمه در باب احساسات عاشقانه را نوشت و به فکر ازدواج افتاد، که بعدها آن را به عنوان «پستترین وضعیت زندگی که مسیحیان به آن مجاز شدهاند» شرح داد.
ژاکلین، بلز را به خاطر لهو و لعبش نکوهش کرد و برای تغییر وی دعا کرد. در طی ملاقاتهایش با خواهرش در پورت رویال در سال ۱۶۵۴، وی امور دنیوی را خوار و حقیر عنوان میکرد ولی کششی به سوی خداوند نداشت.
رویارویی با مرگ
در تاریخ ۲۳ نوامبر سال ۱۶۵۴ او در تصادفی روی پل نیلی گرفتار شد، که در آن اسبهای کالسکه که کنترل خود را از دست داده بودند و از دیواره پل پایین افتادند و کالسکه را به دنبال خود کشیدند. در این حین میله اتصال شکسته شد و کالسکه از اسبها جدا و نیمی از آن از پل آویزان شد. پاسکال و دوستانش در این حادثه صدمهای ندیدند، اما فیلسوف احساساتی که مرگ را در جلوی چشمانش دیده بود، از وحشت غش کرد و مدتی بیهوش شد. او که ۱۵ روز بعد حوالی ساعت ۱۰٫۳۰ تا ۱۲٫۳۰ به هوش آمد، تصویر مذهبی قویای در ذهنش نقش بسته بود که آن را در یادداشتی کوتاه سریعاً ثبت کرد: آتش. «خدای ابراهیم، خدای اسحاق، خدای یعقوب، و نه خدای فلسفه دانان و دانشمندان و...
یادداشت خود را با نیایش ۱۱۹:۱۶ ختم نمود: «پیغام تو را فراموش نخواهم کرد. آمین.» او این یادداشت را با دقت به کت خود دوخته بود و هرگاه لباس خود را عوض میکرد آن را نیز جابهجا میکرد. خدمتکار او این یادداشت را پس از مرگ پاسکال پیدا کرد. در طول زندگی اغلب به غلط از وی به عنوان مردی لاابالی یاد میشد و بعدها تنها به دلیل اینکه بستر مرگ برای خود ساخته بود، طرد شد.
پاسکال که عقاید و باورهای مذهبیاش جان تازهای گرفته بود در ژانویه ۱۶۵۵ سفری ۲ هفتهای به صومعهای قدیمی در پورت رویال کرد. در این زمان یعنی بعد از تحولات مذهبی بود که او اولین اثر ادبی خود در مورد مذهب را با نام "نامههای ایالتی" نوشت.
کارهای پایانی و مرگ بلز
تی اس الیوت، پاسکال را در دوران زندگیاش مردی زمینی در میان زاهدان و زاهدی در میان انسانهای زمینی توصیف کرد. زندگی زاهدانه پاسکال نتیجه عقیدهای بود که طبیعتاً برای رنجش یک فرد کافی بود. در سال ۱۶۵۹، پاسکال که هیچگاه از نعمت سلامتی برخوردار نبود، به شدت احساس بیماری کرد. طی سالهای پایانیِ زندگیاش، پاسکال از درمان پزشکانش سر باز میزد و عنوان میکرد: بیماری، وضعیتی طبیعی برای مسیحیان است.
لوئی چهاردهم نهضت یانسنگرایی را در سال ۱۶۶۱ در پورترویال سرکوب کرد. در پاسخ پاسکال یکی از کارهای نهاییاش را به نام" Écrit sur la signature du formulaire" کتابی در باب نشان صورت، که در آن یانسنگرا را از تسلیم شدن برحذر داشت نوشت. در همان سال خواهرش ژاکلین فوت کرد که باعث شد پاسکال بحث در باب یانسنگرایی را خاتمه دهد. بزرگترین دستاورد پاسکال در ارتباط با نبوغ مکانیکی وی، ایجاد کالسکههایی با چندین صندلی (شاید اولین خط اتوبوس) برای حمل مسافران در داخل پاریس بود.
در سال ۱۶۶۲ بیماری پاسکال وخیم شد. پاسکال با آگاهی از اینکه سلامتیاش رو به وخامت است، خواستار بستری شدن در بیمارستان شد، اما دکتر وی اعلام داشت که وضعیت او چنان ناپایدار است که نمیشود او را به بیمارستان منتقل کرد. در تاریخ ۱۸ آگوست سال ۱۶۶۲ در پاریس، پاسکال دچار تشنج شد و مراسم تدفین و نیایش برای وی به اجرا درآمد. صبح روز بعد وی جان باخت، در حالی که این کلمات را بر زبان داشت "خدایا هرگز تنهایم نگذار". جسدش را در کلیسای «سنتاتیِن دو مون» پاریس Église Saint-Étienne-du-Mont de Paris (منطقه پنجم نزدیک پانتئون) دفن کردند.
در کالبدشکافی انجام شده پس از مرگ وی معلوم شد که معده پاسکال و همچنین شکمش وضعیت بسیار بدی داشته و مغز او نیز دچار آسیب بودهاست. با وجود انجام کالبدشکافی، علت اصلی بیماری مداوم وی معلوم نشد، با این حال نظریاتی در مورد ابتلا به سل و سرطان معده یا هردو همزمان در این مورد وجود داشت. همچنین آسیب مغزی پاسکال را دلیل سردردهای وی دانستند.
بیشتر بخوانیم:قانون پاسکال در غواصی
وحید موقوفهای
کارشناس تولید محتوای مدرسه غواصی جزیره سفید آرامش
انتشار مطالب فوق تنها با ذکر مرجع به همراه لینک وبسایت جزیره سفید آرامش مجاز میباشد.
لطفا به حقوق هم احترام بگذاریم.